Skinnjakka - fr? punk til allemannseige

 I kj?lvatnet av 80-talets glamrock periode kom 90-talet med sin betydleg meir nedtona grunge periode med Kurt Cobain i spissen. Det var rivne levis-bukser, utvaska flanelskjorter, dongerijakker og skinnjakker. Det som eg legger mest merke til n?r eg ser tilbake p? denne perioda, s? vel som p? 80-talet er den kulturelle statusen knytta til skinnjakka. Skinnjakka var fyrst og framst forbehalt rock'n'roll og motorsyklar. To element som gjerne overlappa med kvarandre. Ei skinnjakke symboliserte eit tilh?yre til haldningar end? synonymt med Marlon Brando's "Wild One". I dag er skinnjakka ikkje berre eit klenodie tilh?yrande subkulturane fr? 60-, 70- og 80-talet. Der har skjedd eit paradigmeskifte som har tillete jakka ? bli ein del av det kvardagslege og samstundas s?vel blitt forankra som eit ikonisk moteantrekk. For ? forst? korleis dette skjedde verkar det for meg sv?rt naudsynt ? sj? med eit tilbakeskuande blikk til 90-talet, der eg opplever at skiftet sakte forankra seg. 

Musikkmessig og stilmessig, med henhald til skinnjakka og punkrock, kan ein difor ? sj? p? Kurt Cobain som ein vidaref?rande komponent i skinnjakkas hegemoni. Likevel blir det feil ? p?st? at det er av hans grunn ?leine at skinnjakka har f?tt sitt fotfeste som b?de mainstream og eksklusiv vare. 90-talet var nemleg ogs? eit ti?r d? modellane kom som ein eigen kategori av kjendisar og ordet supermodell vart snarleg i l?pet av eit ti?r velkjent og velbrukt. Det som for meg verkar spesielt med denne utviklinga er det skiftet som opptr?r i definisjonen kjendis, som skal vise seg ? vere relevant og korrelaterande med skinnjakka sitt statusskifte fr? kultsymbol til allemannseige. Ein kjendis var framtil dette ein person som grunna sin kompetanse (eller manglade s?) vart kjend og idolisert. Det var artistar, kunstnarar, skodespelarar, politikarar, som alle vart kjende for ? representere sitt yrke, sitt talent, og, sj?lvsagt, sin utsj?nad. 90-talets supermodellboom rista ved denne forankra kjendisrollen, dette var kvinner (og menn) som representerte tilsynelatande berre sin eigen utsj?nad. I hovudsak kan ein sei at supermodellane vart kjendisar basert p? sin intetsigande skj?nnhet, og vart s?leis mystiske, n?rmast mytiske, mennesker, representert gjennom utsvevande jetset-liv og velsigna utsj?nad. Noko som skulle bety ein marknads-renessanse for skinnjakka. 

Kate Moss, i dag kjend som ei av dei aller mest kjende og suksessfulle modellen gjennom tidene. Har sidan sin debut som modell p? 90-talet vore kjend som eit popul?rkultur fenomen. Ikkje berre var ho kjend som ein vakker modell dei fleste store designerar ?nskte ? jobbe med, men hennar privatliv, hennar svevande jetset-liv, dei kjende kj?rastane og eit problematisk forhald til rus gjorde ho til ein kjendis basert p? sitt eige privatliv. Det var ho privat, kanskje meir, om ikkje det s? likeverdig, appelerte til mennesker. Ho som profesjonelt moteikon vart overf?rt til hennar rolle som privatperson. 

P? bildet over tatt av Catherin McGann ser vi Kate Moss ein gong p? tidleg 90-talet. Bildet er tatt med hard blitz og er i svart kvitt og vi ser Moss if?rt ei svart, slitt skinnjakke. Om dette er ei "Perfecto"-jakke er vanskeleg ? sei, mest sannsynleg ikkje, men at den er i samme stilart er uung?eleg. Under er eit anna bilde av Kate Moss, her saman med d?verande kj?rast Johnny Depp.. Dette bildet er ogs? fotografert av Catherin McGann samme kveld som det overordna bilde og er s?leis i samme stil. Her ser vi Moss og Depp sammen tilsynelatande p? veg fr? ei tilstelling, begge ikledd svarte, slitte skinnjakker. 

Det som sl?r meg som relevant med Catherin McGann sine bilder er korleis ho framstiller Moss b?de einsam og saman (og d? som leiande og aktiv i bildet i motsetnad til Depp som framst?r passiv og etterf?lgande). Moss var personleg p? dette tidspunkt berre kjend for sitt virke som modell, d? spesielt for merket Calvin Klein, og som Johnny Depps modellkj?rast. Likevel var interessa for Moss enorm. Johnny Depp som p? dette tidspunktet var ein annarkjend skodespelar kjend for filmane han spelte i samt ogs? rebelske tendensar og utsvevande fest- og kj?rleiksliv og fall s?leis innanfor "Rebel without a cause"/"Wild One" kategorien. Der Depp tydleg markert eit slags tilh?yre til det subkulturelle, sto Moss i mykje st?rre grad i eit dualistisk forhald til det heile.

P? den eine sida representerte ho privat eit tilh?yre til ein subkulturelle rock'n'roll livsstil, men profesjonelt som modell appelerte ho samstundes til eit mykje st?rre spekter av mainstream kultur som knytta seg meir mot det allmenne. Dette var ein s?rdeles unik posisjon. Ho var tilgjengeleg for mennesker til tross for sosiale samh?yre, idolisert av mennesker som ikkje naudsynt idoliserte livsstilen, men ho og hennar estetiske klesstil. Dette vil eg p?st? var ein viktig komponent som var med p? ? skilje skinnjakka fr? sin til d? forankra posisjon som eit rock'n'roll klenodie til ? bli eit mainstream produkt tilgjengeleg for dei aller fleste. Det er for?vrig viktig ? p?peike at Kate Moss her p? ingen m?te var ?leine i dette skiftet, og er i denne forstand brukt som eit symbol for dei fleirfaldige komponentane i popul?r kulturen og samfunnets forhald til kjendisar og mote og korleis det endra seg i l?pet av dei siste 15 til 20 ?ra. 

I dag ser vi konsekvensane av denne utviklinga fr? 90-talet. Skinnjakka sitt symbol innanfor rock og punk, s? vel som innanfor bikermilj?a er like forankra og trygg som den alltid har vore. Likevel har plagget ogs? forankra som eit kvardagsplagg ein kan bruke uavhengig av desse milj?a og utan ? bli automatisk assosiert som ein del av det eine eller det andre. Det er eit plagg som blir solgt for fleirfaldige tusenvis av moteselskap som Chanel, Balenciaga, Balmain mm. og er s?leis ogs? forbehaldt som eit luksusplagg for dei motebevisste og ?konomisk velst?ande. Samstundes som det er tilgjengeleg p? dei absolutt aller fleste kjedebutikkane for alt mellom ein 200-lapp og oppover, tilgjengeleg for mennesker innanfor dei allerfleste ?konomiske bakgrunnar. Skinnjakka har s?leis blitt noko for alle og p? tvers av dei aller fleste sosiale og kulturelle st?punkt.